50. Początki cywilizacji przemysłowej na ziemiach polskich, Dzieje Narodu i Państwa Polskiego []

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Dzieje narodu ipaństwapolskiegotom III podredakcją naukową:prof. dr. hab. Józefa Buszkiprof. dr. hab. Andrzeja GarlickiegoNajpielWtrzebażyćDwiedrogizmianyustro juagrarnegoPrzewrótprzemysłowyPostępy uprzemysłowienia.Dwiedrogirozwoju rolnictwaPrzełomwpoziomieżyciaProjektgraficznyserii:IMarian SztukaIAndrzejArcimowiczOpracowanie grafic-me zeszytu:AndrzejArcimowiczRedaktor:AnnaMoczarRedaktortechniczny:ZofiaPiotroYlSkaOpracowaniemerytocyczne wykresówimapy:JuliuszŁukasiewiczZdjęciaze zbiorów:ArchiwumKAWwykorzystanoilustracjezczasopism:..Biesiadaliteracka"1902. 1904;••K1osy"1869. 1870,1871, 1872, 1873,1880;..TygodnikilustroWany"1861,1863,1865, 1869, 1871, 1880, 1881,1888, 1906,1907;,,świat"1906,1913orazzpozycjiksiążkowychwymienionychwewskazówkachbibliogra-ficznych.Autorrepr<XJukcji:AndrzejBody!koKorekta:Daychcz:asukazałysięzeszyty:).}J.Strzelczyk,OdPrasłowiandoPoIak6w14K.Olejnik,Cedynia,Niemcza,Głogów1-6A.)ureczko,TestamentKrzywoustego1·15F.Ki"",Nauk ~perla11·20A.~,Do{§mKEut"O/>ęlI·l1A Sucheni,Grabowska,Sporyin::tI6wzeszIacbtqZespólm··Uz.Zielińska,OstatnielataPierwszejRzl!CZ)fJO!!ilJOlejKozłowski.Polskazniewolona1795- 1806111-43 B.Grochuiska,MaJepaństwowieIJticbnadziei11144J.Skowronek,OdKo ngresuWil!deńsJtiegodoNocyLfstopodowej111-42S.Gnxhi$ki,E.CCopyrightby""'/OMAjjeną.Wydawniaa1988KrajowaAgencjaWydawniczaRSW"Prasa..ł'siątka·Ruch "WaISUWa 1988111·45T.Lepkowski,PowstanieListopadowe111-46J.Zdrada,wielkaEmigracjapoPbwsIaniulistopadowym111-47J.Skowronek,OdkonspiracjidokapiJuJocfi111·48M.Zg6miak,ZaWaszą;N>STąudnoU111-49S. Kienlewk:z,Powstanie5tyc%niowe111·5 1 I. Ihnatowicz,SpokczeństwopolsJtlewfatocb1864- 1914111·52J.~liński,Swobody.fabryłtIziemi!Adresredakcji:00-679Warszawa,ul.Wilcza 46WydanieI.Nakład160000+350egz.Objętość:ark.wyd.10,62,ark.druk.10.25Nrprod.XII·5/946/84u·68Skład: FotoskładKAW - WarszawaDrukiClpr.I:W.ł:Drukarniaim."RewolucjiPaździernikowej"ZeszytyWprzygotowaniu!1·5T. Jasiński,PrzerwanybejnaJ'·12J._12kowa,K~beret)<yRożek,1· 17MWarszawa,ul.Mińska65Nrzarn. 6709/ 11/88ISBN 83-03-02469-8Naokładce:A. Gierymski,BramantJStarymMidcieZezbiorówMuzeumSztukiwŁodzi.FotT.t6łt0wskaW cieniukaJedr;zamk(Jw11·22S.Płaza,WielkiebezJtrdlewie11·24 H.Wl2rler,RokoszZebrz)dowsItieg11·30III-56w.Urban,EpIzodrejonnac;;nyPrz~nad wartą111·53AZakrzewski,Od SlOjaIowsIdegodoWitosa111·55W.Jak6bczyk,1815-1914J.Buszko,Galicja1859-19 18PolskiPiemont?NajpierwtrzebażyćJednymz glównychcelówdzialalności każdegospoleczeń ·scwajestzaspokajanie pOlrLebmaterialnych,(ZO.dążenie,byludzieżylijaknajlepiejijaknajctlużej.Poziomstopyżyciowejjestkońcowymmiernikiemaktywnościekonomicznej,wska·Lata1847i1848[Ookres masowegogłoou właściwiewewsZYSlkich regionach ziempolskich.Pozazachodniąiśrodko­lubregresu gospcx:iarczego.Przez wieleslUlecizasadniczyproblemsprowddzalsi ędotego, by mócprzeżyćdonastępnegoroku. JeszczewpołowieXIXw.zdecydowanawiększośćPolakówstaJmusiała bronićesięprlectśmierciąSpoW<XIO\Vdnąglodemlubdługim niedoży­źnikiem postępuglodu szczególni edotkn ęlapoludn iową częśćGórnegoŚląska(powiatypszczyński,rybnicki, gliwicki),ŚląskCiesZYJ\ski,niektóre regionyKróles'wa Polskiego(np.ZaglębielY4browskie,Kielecczyznę).Sytuacja powtórzylasięwzaborLerosyjskim,wGalicjiinaŚl ąskuGórnymiCieszyńskimnawąGaliCjąklęskaprzednówkuwlarach 1852,1854, 1856,wGalicjitakżewlatach1863-1866. Byloto przedewszystkimrezultatem niskiejpro-dukcjirolnejnaziem iach polskichwłaściwiedokońcalatpięć­dziesiątychwianiem.Wkronikach parafialnych z roku1847pisano:Wrymrokubyłstrasznyiniepamiętny głód,a tozprl)'czyny,żesięziemniakinieurcxlziły.Zplew,pynu,otrąbiinnychnie do uwierzenia rzeczychlebubóstwopiekłoibrajkigOlowdloizmkiegowiktuwieleich,bardzoXIX w.Eliza Orzeszkowawswej noweliObrazek zlatglodowycbpisałaOGrodzieńszczyźnie:wiele,bo 280umarlo.(ParJfia SzynwaldkITarnowa)W1847Lnędzadonajwiększegostopniadoszla;I...]glódzacząłsięjużwstyc-.niu;glódzacząłludziomdokuC7.aćtak,żepokilkoro nadzieńz gloduumieraliI...]Gdy topiszę22 VI wsamej wsi OsielecjużodN.Roku203umarło.Dziwniesmutnebyłylata 1854-5i1856.Glód,stt1lSznygłódpiekielnymimękami rozdz ierałpiersi ludu;tysiącetych,których pracy krajchlebpowszedni i niepowszedn iezbytkizawdzięczal,konałyśmierciągłodową.Jedenokrzykbolesny,ciężki,rozpacznyzajęczałzpiersiludu:chleba ! chleba!,obił sięo nieboirozległpo ziemi.Niebo silni ejsze skw'JJ)'latemirzęsistedeszczewiosną(Parafia Osieleck/Myślenic)zeslalo,zbożetonę lowdolinach,usychalopowzgóf7llch;W roku1847wielkiglódbylnaludziI...JW Piwnicznejparobekzgloduukradl dziecko,7.ar'.mąlw krzakachipokawalkupieczonezajadal.(ParafiaBarcicek/NowegoSącza)szczęśliwibraciabawilisi ęwesoło,aludwYdobywającsiłyostatni ewolał:chleba! chleba!!...JNiskaprodukcjarolna,powtarzającesięlata nieurodzajuiinnychklęskelementarnychprzesądziłyoogólniebardzoni·Historykpóźniejotym napisal,po wsiachzachodniejGalicjipanującdoszla dodtegostopnia,żenie [)lIkoludziemarlizgłodupodrogachpubl icznych,lecznawetskonstatowanowkraju-honorabilediauwpołowieXIXswlecia-~adk.iNędzaskimpr.lec iętnympoziomiewyżywienia,szczególnienawsi.Podstawęwyżywieniastanowiłyprodukty pochodzeniaroś·Iinnego,główniezbożeiziemniaki.(Wpoczątkachdrugiejpo-lowyXIX w.nadalwielkośćkonsumpcjiartykulówzbożowychświadczyłaopoziomiestopyżyciowejposzczególnychspołe­kanibalizmu!]edentakivvypadek zostalurLędowostWierdzony [...]wewsiMesznaSzlachecka,koloTuchowa,wlutym 1847.Wjednymdomuwlościańskimdzieckoumarłoz glodu, arodzeństwojegobyłotakwygłoclniale, żerzuciłosięna trupaipożarlogowsposóbzwierzęcy11Z...Makowa doniesiono,że tłumyludzi'WYgłodzonych zal egajądrogidomiastaiulicewmieście,że słabsiumierajązgłodutaklicznie, izlnlpyleżąnacmentarzucałymidniaminiepogrLcbane.(B.Łoziński,Agenor br.Go/lIcbowski Wpil!YWSZ)Jfflokresierzqd6wswoicb(1846-1859),Lwów 1901)Wro kunastępnymbyloznówpodobnie. RedakcjaIwow·skiego"TygoclnikaRolniczo·Pr.lcmyslowego"wswej odezwie z13marca1848r.pisała:czynarodów).Wlatach1851-1860przec iętn erocznespożyciezboi.3na1mieszkańcavvynosilo wKrólestwiePolskimokoło150kg,w Galicjibyło niższe,w zaborzepruskimniecowyższe.Zdzisiejszegopunktu widzenia niebylatOko nsumpcjaniska(obecnienajwyższespożycieartykulówzbożowychwy.stępujew krajachnajuboższych),wówczasjednakksztaltowałasię poniżejurzędowejno rmyspożycia,któ ra np.wedługdanychczeństwz1855 r. dlaguberni wJrszawskiejwynosiła175kg.Zdecydo·waniev.yż5ze byłospożycieproduktówzbożawychwwięk­szychmiastach.Wtymsamymokresie w Warszawie, PoznaniuczyToruniuna 1mieszkańcaprzypadalaśrednioponad200kgzb6Ż.(Dla porównaniaw zachodniej Europienp.wBawariikolo1840r. 210kg, awDanii280kg.)Wlatach 1851-1860mieszkaniecKró lestwa Polskiegospo-żywałrocznieokoł o160 kgziemniaków,wzaborzepruskimwięcej,aleRatujcieumierającychzgłodu'I... ]Lud naszwobwc:x:lachzachodnich, amianowiciewwadowiekimisądeckimpada jak muchy,glodeminastępniechorobąwycieńczony[ ...];wr.już bieżącym,wdwóchmiesiącach,tj.wstyczniuilutymumarłotyle,cozwyklew2lata.wGalicji inaBialoslocczyźnjemniej.Dziękiroz-powszechnieniusięuprawyziemniakówwpierwszejpolowieXIXw.na pewno polepszylosięwyżywienierodzinchlopskich,leczdope lnego pokryc iazapotrLebowaniabylo dale ko. Wgu·berni-warszawskiejurzędowanormawyżywieniawynosiła215kg. Wzachodniej Europie, gdziedziękibardzo znacznemu v.rzro·Poczqtkicywilizacjiprzemysłowejnaziemiachpolskich~2.,ChaJupakołodziejazIpolowyXIXw,Rys.K.W.Kielisińskiok.1841r.Rodzina cblopskaspodPleszOlrn.Rys.z1862r.s[Qwi zbiorów ziemniaków zlikwidowanowtymczasiegł odu,klęskękonsumpcjaziemniakówbyłaznaczniewyższainp.wpaństwiepruskimwynosiłana1mieszkańcaponad400kgro-cznie.TnebajednakstWierdzić,ze ziemniakibyły"chlebemnędzarzy".ludnoŚĆbiedniejsza,szczególniechłopska,spoży­wała więcejziemniakówniżwarstwyzamożniejszeimiejskie,dla któ rychziemniakiniekapustaigroch.byłypodstawą,ajecłyniedodatkiembyladowyżywienia.WWarszawieprzecięlniena1mieszkańcaprL)'-padalaich okola60kg.WażnymskladnikiempożywieniaPowszechna,choćna niskimpoziomie,byłakonsumpcjamleka.(WGalicjijeszczewlatachosiemdziesiątychrocznaprodukCjamleka nalmieszkańcawynosila zaledwie120L)Inneanykuły-nabial,mięso,atakżeowoceiwarqwJ.chłopisprL.cdawaJiwmieście,gdyżniebyłoichstaćna to, bypr.lezna-czyćjenawłasne spożyde.WKrólescwiePolskimprzypadałona1mieszkańca około30jajrocznie,przyczymwWarszawie60.3/ 4ludnościwiejskiej w ogóleniespożywałojaj.Prooukcjai konsumpcjamięsa byłarównieżbardzo niew iel-ka.W Kró lestwiePolskimwkońculatpięćdzies iątychwynosiłaokola15 kg rocznie(ląc7J1iezdrobiemitłuszczemzwierl.ęcym)oraz3kgryb.Istniałyjednakzasadniczeróżnice międzyws iąamiastem. Na wsiwtymczasiezjadanoprzecięmierylko 5 kgmięsaroczn ie,pcxłczasgdy w Warszawie ponad 60kg,w innychmiastachod20 do3qkg.Dla porównani"we Francjiw1839r.przyogólnymspożyciuwynoszącymw przeliczeniunaI.miesz-kańcd20kgmięsaroczn ie,wwiększychmia<;lach konsumowano49kg, w miastach mniejszychinawsi15 kg.Potywienie zdecydowanejwiększościPolaków dopocząt.­ków latsześćdziesiątychskładałosięz:chlebażytniego,klusek,owiekaszy. grochu.ziemniaków.kapustyorazmleka. WraJ•3WnętrzechatynaG6n-rym9ąsku.Rys.z1888r.,,.,•'Iii,-#..' -,~.~.0JkpizokolicK6rnikapodPoznaniemIXIXw.dziennyjadłospisśrednio zamożnejrodzinychłops kiejwWielkopolscev.rygląda! nastę pująco: śniadanie-żurzkartof-lamiichlebemalbokanoflerozcierane zmlekiem; obiad-v-ogroch zkapustąichlebemlubkluski z kwasemkapuścianym;kolacja~kluskigotowane na mlekulubkwasie, chleb. WKróle·stwie Polskim popularnebyływówczasróżnezupysporządzanezwody,mąkiżytniejisoli(tzw.bryjka)lubziemniakówz do-datkiem barszczu (zalewJjka).Przytakimodżywianiu większośćPolakówbyławłaściwieprawie srale glodna. WedlugbadańT.Sobczaka, w KrólestwiePolskim w latach1851~1860kalorycznośćpożywieniapokrywa.laprzeciętnie70%zapotrzebowania(2458kalorii),tyle,ileobecniewnajbiedniejszychkrajachświata.Najgorzejbyłozbiałkiem zwierzęcymitłuszczami.Ichspożycieniepokr)w.lłonawet40%zapotrzebowaniaorganizmuprzynonnieuważanejobecniezadostateczną.Takabyłasytuacja ogólna.Nierównomiemypodziałwypro-dukowanych dóbr znaczniepogłębialróżnicewpoziomiewy-Wkońculatpięćdzies iątychwKrólestwiePolskimnawsimieszkaloponad75%ludności,wśródktórych ponad 40%stanowili chlopi bezrolnilubużytkującytylkomalekawałkiziemi (zagrodnicy,komornicy),bliskopołowęchłopimałorol­niiśredniorolni;tylkoniewieleponad 10%mieszkańcówwsiżywienia.bylozaliczyćdozamożnychibogatych. WWielkopolscenawsimieszkał owtymczasie74%ludności,awśródnichpolowęstanowilaludnośćbezrolnaiposiadającamalegospo-darstwa przyzagrodowe.Jeszczegorsza sytuacjaistniaławGalicji.możnaNajtrudniejszy byl przednówek Wybitny znawca zagadnie·niaS.Śreniowski, analizując sytuacjęchlopówwKrólestwie Pol-skim przed1864 r., pisal, [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • styleman.xlx.pl

    		•