4, BN, eko
[ Pobierz całość w formacie PDF ] Temat 4 PIENIĄDZ I SYSTEM BANKOWY 1. Krótka historia pieniądza Historia pieniądza nie jest tak długa jak historia ludzkości. Pierwotni ludzie nie zdawali sobie sprawy, czym są pieniądze, ale także nie potrzebowali pieniądza w dzisiejszym znaczeniu. Wymiana handlowa odbywała się na zasadzie wymiany towar za towar, a towarem było wszystko, co miało jakąś wartość dla danej społeczności. (np. żywność, narzędzia, tkaniny, ozdoby, niewolnicy) – była to zasadzie wymiana okazjonalna i nie miała stałego charakteru. Ale wraz z rozwojem handlu - pojawił się on jako zjawisko o stałym charakterze , który powodował skomplikowane problemy w przeliczaniu wartości poszczególnych towarów, a które to towary zaczęły być przewożone w coraz większych ilościach i na bardzo duże odległości. W tych procesach rozwoju gospodarki i cywilizacji z biegiem czasu miejsce produktów konsumpcyjnych wymienianych zajęły metale – najpierw nieszlachetne (brąz, miedź, żelazo) potem szlachetne (srebro, złoto) oraz rzadziej platyna. Metale gwarantowały trwałość użytkową oraz nie zmieniającą się ich wartość, dlatego też stały się formą pieniądza. Od wprowadzenia metali (głównie szlachetnych), jako formy pieniądza wykształciło się pojęcie " pieniądza ". O zastąpieniu wymienialności towarów konsumpcyjnych, metalami zadecydowały właściwości metali. Były one znacznie bardziej trwałe niż towary konsumpcyjne oraz ich wielkość znacznie mniejsza od towarów, co znacznie ułatwiało transport. Jednak z biegiem czasu wraz z rozwojem coraz bardziej intensywnej wymiany towarowej, metale zaczęły być coraz bardziej uciążliwe i trudne do ich przeliczania, wymiany. Wymiary metali nie zawsze były takie same, a sztaby złota czy srebra zwykle były dużych rozmiarów, a ważenie i dzielenie ich na mniejsze kawałki (pieniądz odliczany) zwykle zajmowało wiele czasu. Pojawiła się, więc praktyka by te sztabki złota, czy srebra lub innych metali szlachetnych dzielić, co okazało się trafne. Zaczęto owe metale rozdrabniać na małe kawałki, które zwykle przyjmowały kształt pełnych lub spłaszczonych kulek. Z biegiem czasu zaczęto na nich bić pieczęcie znanych władców, królów by zapobiec fałszowaniu (zmniejszeniu faktycznej ilości danego metalu w kawałku) przy tworzeniu kuleczek metalu. Po nabiciu odpowiednich podobizn, pieczęci, posiadacz nabitych kawałków metalu był świadom i pewien wartości danego " pieniądza ". Przed setki lat kulki metalu, które pełniły funkcje pieniądza były tworzone z kilku metali, jak brąz, srebro, złoto. Z biegiem czasu system bicia metali się wykrystalizował do użytkowania dwóch metali: złota i srebra. Takie kuleczki metalu z nabijanymi podobiznami nazwane zostały monetami 1 . Twórcami monet w Europie prawdopodobnie byli Fenicjanie. Ich miasta: Ugarit, Byblos, Sydon i Tyr - to symbole bogactwa, którego źródłem był handel prowadzony niemal ze wszystkimi państwami ówczesnego świata. Ponadto Fenicjanie jako jedni z pierwszych na świecie opanowali wytop i produkcję wyrobów z brązu. To oni też stworzyli pierwowzór bezgotówkowych form rozliczeń w postaci uwierzytelnionych tabliczek służących do dokonywania operacji finansowych. Jednak dzisiejszy stan wiedzy nie potwierdza w pełni tej tezy, najstarsze, bowiem znalezisko, pochodząca z VII wieku p.n.e. bryłka elektrum (w starożytności nazywano tak stop złota i srebra) opatrzona jest stemplem złotnika z Efezu. Gdy pojawiły się takie prywatne „ pramonety ”, już tylko krok dzielił ludzi od wprowadzenia na rynek pieniędzy bitych przez władze państwowe. Monetę o dzisiejszym kształcie wynaleziono prawie jednocześnie w VII w. p.n.e. w kręgu cywilizacji greckiej: w Lidii, położonej na zachodnich wybrzeżach Azji Mniejszej (dziś Turcji), oraz w Argolidzie (Peloponez), państwie Fejdona, do którego należała też bogata w pokłady srebra wyspa Egina. Lidyjskie monety z VII i VI wieku p.n.e. są wykonane z elektronu, po jednej stronie widać na nich wizerunki byka i lwa, a po drugiej kwadratowe wgłębienie spowodowane niedoskonałą jeszcze techniką bicia. Natomiast w Argolidzie używano monet srebrnych. Miały one wybity symbol państwowy, którym był żółw morski (zwierzę poświęcone bogini Afrodycie), a kształtem przypominały spłaszczoną baryłkę. Popularność monet postępowała powoli, kolejne państwa starożytne przekonywały się do funkcji i wygody pieniądza w postaci monet. Rzym wprowadził je w IV wieku p.n.e. a Kartagina w III wieku p.n.e.. Na przełomie kolejnych lat monety stały się nieodłącznym składnikiem cywilizacji europejskiej. Pieniądz posiada następujące pożądane własności – poręczność, stabilność, jednolitość, trwałość, podzielność, rozpoznawalność, akceptowalność. 1 Zob. Mówią wieki , nr 10 /11, art. W. Kalwata, Zanim nastały pieniądze, s.20-24. Historia pieniądz Moneta z Lidii – VI w. p.n.e. Na przestrzeni lat i w zależności od rozwoju i tradycji rolę pieniądza pełniły też inne „płacidła”, np.: bydło – ludy pasterskie i nie tylko, muszle i kamienie (ludy w Afryce, Azji Ameryce), futra (wiązki futer – Europa Środkowo-Wschodnia, Syberia), chusteczki praskie (Czechy), pieniądz jedzeniowy (odmierzone ilości artykułów spożywczych - Mezopotamia, Egipt), płacidła metalowe (siekiery, miski, groty – Europa Środkowa w średniowieczu) – wspomniane powyżej formy „płacidł” funkcjonowały równolegle do naszych czasów obok metalowego pieniądza. 2 W dawnej Polsce dla przykładu przez wiele lat rozpowszechnionym i wymienialnym środkiem płatniczy, była sól. W ilości soli wymierzano kary sądowe, grzywny, jedna z nich na przykład polegała na wyegzekwowaniu od oskarżonego 300 kruszy, czyli grud soli. Dobitnym przykładem znaczenia soli w tamtych czasach jest popularne powiedzenie, które przetrwało do dzisiaj mianowicie " słono za coś płacić ". Na dalekim wschodzie w Indiach i Chinach dużo wcześniej, bo kilka wieków p.n.e. ich mieszkańcy posługiwali się monetami w postaci cienkich prostokątnych blaszek srebrnych. W Chinach podobno już w X wieku p.n.e. znano i posługiwano się drobnymi miedzianymi monetami, choć pierwsze monety przypominały kształtem narzędzia np. motyk. Przełomem było wprowadzenie przez cesarza chińskiego Szy-Huang-ti w 221 r. p.n.e jednolitych okrągłych monet z kwadratowym otworem pośrodku, wzór ten służył Chińczykom aż do 1912 roku. Chińczykom przypisuje się też wynalezienie pieniądza papierowego …. wieku, pierwsze postać pieniądza papierowego w Europie przypisuje się „kwitom” wystawianych przez złotników dla klientów, którzy zdeponowali u nich szlachetne kruszce. Pieniądz papierowy w krajach europejskich rozpowszechnił się w …… wieku. 2 Innym przykładem może być bydło, o którym wspomina w Homer w Iliadzie pisząc że za dziewięć wołów można było kupić zbroje (przy. wł. B. S.). 2. Funkcje pieniądza a/. Ekonomiczne funkcje pieniądza funkcja cyrkulacyjna (transakcyjna) Pieniądz jest powszechnym " środkiem wymiany " w transakcjach kupna-sprzedaży. Każdy przyjmuje go za sprzedane towary i usługi, wiedząc o tym, że za pieniądze będzie mógł nabyć inne niezbędne mu dobra (materialne lub usługi). Dzięki pieniądzowi nastąpiło rozdzielenie w czasie transakcji kupna-sprzedaży na dwie odrębne czynności – transakcję kupna oraz transakcję sprzedaży – przez co przestała istnieć konieczność zachowania jedności czasu i miejsca. Towar lub usługa może być sprzedany, a za otrzymane pieniądze dokonać zakupu towaru lub usługi w innym miejscu oraz w innym terminie. funkcja obrachunkowa (miernik wartości towarów) Pieniądz jest „ miernikiem wartości ”. Przy pomocy pieniądza możliwe jest wyrażenie wartości innych towarów (w postaci cen towarów w jednostkach pieniężnych), ponieważ jest powszechnym ekwiwalentem. Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towarów i usług. Wyrażenie wartości towarów i usług w pieniądzu wiąże się z siłą nabywczą pieniądza. Aby określić cenę towaru lub usługi nie trzeba posiadać pieniądza, gdyż pełni on rolę miernika wartości również abstrakcyjnie. funkcja płatnicza Pieniądz jest " środkiem płatniczym ". Pieniądz stał się środkiem płatniczym poprzez oddzielenie się ruchu towarów i świadczonych usług w czasie od ruchu pieniądza. Dzieje się tak dlatego, że zapłata za towar lub usługę nie musi następować natychmiast po ich dostawie. Zarówno sprzedający jak i kupujący zazwyczaj umawiają się co do terminu zapłaty należności za dostarczone towary lub usługi. Powstaje więc zobowiązanie odbiorcy wobec dostawcy, które wyrównane będzie w formie pieniężnej w terminie późniejszym. Pieniądz spełnia funkcję środka płatniczego również przy pokrywaniu innych zobowiązań, jak np. z tytułu podatków i opłat, wynagrodzeń pracowników, spłaty kredytów, darowizn itp. Wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym funkcja pieniądza jako środka płatniczego ciągle wzrasta, natomiast jako środka wymiany, maleje. Transakcje gotówkowe występują w obrocie gospodarczym coraz rzadziej, gdyż są zastępowane powszechnie przez obrót bezgotówkowy. funkcja tezauryzacyjna Funkcję "środka przechowywania wartości (tezauryzacji)" pieniądz spełnia wtedy, gdy środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towarów lub usług nie są przeznaczane na zakup innych towarów lub pokrycie zobowiązań, lecz są przechowywane (oszczędzane). Przechowywanie pieniędzy jest znacznie łatwiejsze niż innych towarów. Ponadto pieniądz może być w każdej chwili zamieniony na potrzebny towar. Jest on najbardziej płynnym aktywem majątkowym każdego podmiotu gospodarczego lub osoby fizycznej. Można go w każdej chwili wykorzystać jako środek płatniczy. Jednak aby pieniądz prawidłowo spełniał funkcję tezauryzacyjną, musi posiadać zaufanie podmiotów gospodarczych i ludności, w szczególności zaś musi przeważać przekonanie, że jego siła nabywcza nie zmniejszy się w znacznym stopniu 3 . b/. Społeczne funkcje pieniądza[edytuj] funkcja behawioralna (zachowawcza) Pieniądz jest środkiem determinującym ludzkie zachowania, ponieważ jest ekwiwalentem wszystkiego, co jest człowiekowi niezbędne do życia. Kształtuje pragnienia, sposób myślenia, styl życia i konsumpcji. Pieniądz na przestrzeni swojej historii stał się wartością absolutną, przedmiotem pragnień, co nie zawsze prowadzi do pozytywnych zjawisk (np. chciwość, skąpstwo, przekupstwo itp.). funkcja motywacyjna Chęć posiadania pieniądza motywuje ludzi do podejmowania działań w celu jego pozyskania. Działania te mogą mieć dwojaki charakter: społecznie uznane – uczciwa praca za odpowiednim wynagrodzeniem; nieuczciwe – wynikające z chęci szybkiego wzbogacenia się, np. płatne zabójstwa, handel żywym towarem, korupcja itp. Funkcja motywacyjna pieniądza jest powszechnie stosowana przez pracodawców w celu pobudzenia pracowników do efektywniejszej pracy. funkcja informacyjna (komunikacyjna) Pieniądze stanowią źródło informacji o sytuacji ekonomicznej państwa, które je emituje. Z kolei wygląd, technika wykonania, oraz materiał, z jakiego został wykonany pieniądz informują o poziomie kultury danego społeczeństwa. 3 S. Miedziak, Bankowość i podstawy rynku finansowego , WSPA, Lublin 2002.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plstyleman.xlx.pl
|