4) Arystoteles - pozostałe składniki, Estetyka teatru

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Arystoteles
Obok perypetii i rozpoznania – dodatkowym, nie najważniejszym składnikiem fabuły jest
patos:
Czyli w tragedii – cały repertuar sytuacji i wydarzeń. Co jest ważne – patos nie jest istotą
fabuły tragedii. Teoretycznie mogłaby istnieć tragedia bez patosu, w praktyce greckiej – nie
istniała nigdy.
Przemiana ze szczęścia w nieszczęście – istotna dla tragedii dokonuje się nie ze względu na
niegodziwość bohatera, tylko jego zbłądzenie:
Wspomnianą litość i trwogę – może wzbudzić widowisko teatralne – ale jest to rozwiązanie
gorsze pod względem artystycznym.
Uwaga! Litość i trwoga nie są tożsame z przerażeniem. To może być efektem widowiska
teatralnego, ale nie prowadzi to celu tragedii – oczyszczenia uczuć.
Według Arystotelesa najsilniej na czytelnika/widza oddziaływają historie dotyczące raczej
bliskich sobie osób. Nawet więzy rodzinne:
Takie wydarzenia powinny być pokazane w sposób artystyczny:
•
akcja prowadzona przez postacie świadome swych czynów i wzajemnej tożsamości
•
dokonywane czyny mogą być nieświadomie, dopiero później uświadamiają sobie
łączących więzów pokrewieństwa (przypadek Edypa)
•
trzecia możliwość – bohater chce popełnić zbrodnie, bo nie wie, z kim ma do
czynienia, ale po rozpoznaniu – odstępuje od swych zamiarów
Dla Arystotelesa najpiękniejszy jest przypadek trzeci. (Osobiście nie jestem przekonany, że
on ma największą siłę oddziaływania w odniesieniu do tragedii. Za bardzo to zmierza w
stronę komedii, albo według dzisiejszej nomenklatury – dramatu właściwego.)
Trzeba pamiętać, że Arystoteles nie miał świadomości istnienia archetypów i stałych toposów
w literaturze i teatrze – czyli takich układów zdarzeń, które ciągle się powtarzają. Są pewne
anegdoty (w sensie terminologii ze współczesnej poetyki), które stale powracają. Na przykład
historia nieszczęśliwej miłości: Romeo i Julia.
Dlatego nie chodzi tutaj jedynie o konkretne rodziny, raczej o przekazane w mitologii
greckiej pewne podstawowe, archetypiczne opowieści pozwalające pokazać zawiłości
ludzkiej natury.
Charaktery
Charaktery (postacie działające, wyrażające się w działaniu) powinny być szlachetne, inaczej
nie mogą wzbudzić uczucia litości (raczej uczucie typu: dobrze mu tak!)
Powinny być obdarzone cechą stosowności – na przykład kobieta nie powinna być obdarzona
męstwem.
Powinny być także prawdopodobne.
Powinny cechować się konsekwencją.
Uwaga! U Arystotelesa postać działająca w istocie nie przechodzi przemiany wewnętrznej.
Nie zmienia się w ciągu całego utworu.
Tragedia powinna w sumie prezentować na scenie ludzi lepszych niż są w rzeczywistości.
Stąd niemożliwy do zrealizowania byłby postulat wiernego przedstawiania rzeczywistości.
Mimesis nie może być jedynie odtwarzaniem rzeczywistości.
Rodzaje rozpoznania:
1.
Za pośrednictwem znaków zewnętrznych
2.
Za sprawą nieuzasadnionego biegiem wydarzeń, wprowadzonego przez poetę
rozpoznania.
3.
Za sprawą przypomnienia.
4.
Za pomocą wnioskowania
To jest przypadek przyjemności z poznania, trochę jak rozwiązywanie zagadki
detektywistycznej.
Najpiękniejsze rozpoznanie wynika z samych zdarzeń. Co to oznacza? A któż to wie!
Rodzaje tragedii:
Uwagi o języku
W większości są dla nas nieistotne, bo dotyczą konkretnego języka greckiego i tragedii
greckich, a nam tak naprawdę chodzi o zasady bardziej ogólne, przystawalne do teatru w
ogólności.
Język powinien być jasny i pozbawiony pospolitości.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • styleman.xlx.pl

    		•