5. JÓZEF I JEGO BRACIA JAK MOśE DOJŚĆ DO KONFLIKTU MIĘDZY RODZEŃSTWEM, Dzieło Biblijne

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1
5.
J
ÓZEF I JEGO BRACIA
:
JAK MO
ś
E DOJ
ŚĆ
DO KONFLIKTU MI
Ę
DZY RODZE
Ń
STWEM
?
(R
DZ
37)
Cel
• poznanie przyczyn konfliktu wewnątrz rodziny Jakuba
• zrozumienie potrzeby dialogu w rodzinie
Materiały
• cykl rysunków przedstawiających historię Józefa w Rdz 37 (zał. 5.1, za: A. R
OBB
,
Hebrajski
harmider
, Bombowa Biblia, Kraków 2003, 84-90)
• formularz pytań „Przyczyna nierozwiązanych konfliktów w rodzinie Jakuba” (zał.5.2)
• piosenka „Prolog” z musicalu „Józef” „Teatru ITP” z Lublina (materiał na płycie dołączonej do
ksiąŜki)
Metody
• strukturyzacja tekstu w oparciu o sceny
• alternatywne tytuły
• sieć relacji
W
PROWADZENIE BIBLIJNE
Historia o Józefie (Rdz 37–50) zamyka cykl o patriarchach rozpoczęty opowiadaniem o
Abrahamie (Rdz 12). Pełni ona róŜne funkcje wewnątrz narracji Księgi Rodzaju, przede wszystkim
przynosząc wyjaśnienie, w jaki sposób Izraelici znaleźli się w Egipcie. Nas jednak interesuje
zapisana tam historia rodzinna.
Rodzina Józefa
Historia Józefa jest opowiadaniem o dorastającym młodzieńcu, który pomimo trudności w pełni
realizuje swój potencjał. Występuje tu wiele archetypów, które pozwalają widzieć uniwersalny
wymiar tej historii. Najpierw jest to obraz rodziny dysfunkcyjnej, rozdartej kłótniami między
braćmi, podsycanej faworyzowaniem przez ojca jednego z synów. Dalej pojawia się problem
pierwszeństwa miedzy braćmi, w tle którego stoi pytanie o pozycję najmłodszego w rodzinie,
uwaŜanego konwencjonalnie za najbardziej rozpieszczonego. Głównym wątkiem historii jest
wyniesie Józefa, które nastąpiło w konfrontacji z szeregiem przeciwności. Ono to paradoksalnie
sprawiły, Ŝe Józef przeszedł proces wewnętrznej przemiany, dojrzał do odpowiedzialności za
sytuację w domu rodzinnym i doprowadził do pojednania między braćmi. Mimo Ŝe osoba Boga
pojawia się dopiero u końca tej narracji, całe opowiadanie stanowi pochwałę BoŜej Opatrzności,
która dyskretnie czuwała nad losami Józefa (por. Rdz 45,5-9). To Bóg przemieniając serce Józefa i
braci sprawia, Ŝe historia o zemście i nienawiści przeradza się w opowieść o pojednaniu. Mając na
uwadze analizę Rdz 37, zwrócimy teraz uwagę na kilka szczegółów, które pomogą nam w
zrozumieniu konfliktu, który wystąpił w rodzinie Jakuba.
Odpowiedzialno
ść
Jakuba za konflikt
Odpowiedzialność za eskalację nienawiści ponoszą w tej rodzinie wszyscy. Jakub jako ojciec
preferuje Józefa nad innych synów, co tłumaczy się tym, Ŝe Józef był jego najmłodszym synem.
Uczucie noszone w sercu znajduje swój wyraz w szacie wielobarwnej z długimi rękami, jaką ojciec
sprawił Józefowi (37,3). Ta szata była w istocie szatą «królewską» (por. 2 Sm 13,18-19), przez co
symbolicznie wynosiła Józef nad braci. To uprzywilejowanie Józefa potwierdzał teŜ fakt, iŜ ojciec
oszczędzał go w pracach domowych, co staje się ewidentne, gdy Józef zostaje wysłany przez ojca
do braci pasących stada (37,12-14). Józef, który nie pracował razem z nimi przy trzodzie, nie zna
nawet miejsca ich pobytu (por. 37,15-17).
2
Odpowiedzialno
ść
Józefa za konflikt
Sam Józef nie jest wolny od odpowiedzialności za całą sytuację. Zaskakującą juŜ na samym
początku jest informacja o tym, Ŝe donosił ojcu na swoich braci (37,2). Dwa jego sny o snopach i
gwiazdach oddających mu pokłon (37,5-11) mogą z jednej strony objawiać wolę Boga wobec tej
rodziny, która rzeczywiście u końca tej historii uzna władzę Józefa nad sobą. Z drugiej jednak
strony sny są wyrazem ukrywanych przez niego w podświadomości pragnień. Józef sam w jakiś
sposób prowadzi ku konfliktowi, kiedy bez skrępowania opowiada o nich swoim braciom, nie
licząc się z ich odczuciami. Przychodząc do nich ubrany w szatę otrzymaną od ojca, tylko podsyca
ich nienawiść ku sobie (por. 37,23).
Odpowiedzialno
ść
braci za konflikt
Wreszcie udział braci w narastaniu zła w tej rodzinie jest oczywisty, co potwierdza najpierw
myśl o zabiciu Józefa (37,20), zastąpiona później decyzją o sprzedaniu brata kupcom izmaelskim
(37,27). Oni sami są rozdarci konfliktami, skoro nie potrafią dojść do porozumienia w sprawie
Józefa: najstarszy z nich, Ruben, ratuje go od śmierci z ręki braci, by potajemnie oddać go ojcu
(por. 37,22). Juda, czwarty z synów Lei, doprowadza do sprzedania Józefa kupcom izmaelskim
(37,26-27). Konflikt jednak ma wiele innych postaci, z których dominującym jest przeraŜające
milczenie, brak komunikacji między braćmi. Gdy ojciec wyróŜnił Józefa, pozostali bracia „nie
potrafili z nim przyjaźnie rozmawiać” (37,4; dosłownie tłumacząc to zdanie, moŜna nawet
powiedzieć, Ŝe nie umieli pozdrowić go najprostszym pozdrowieniem, jakim był
szalom
– rodzaj
hebrajskiego „cześć”). JuŜ po sprzedaniu Józefa, zbywają milczeniem rozpaczliwe słowa Rubena,
który był nieobecny przy sprzedaniu (por. 37,29-30). Nie są zdolni do wejścia w dialog z ojcem.
Nie jest to chyba tylko kwestia lęku przed wydaniem się prawdy o ich haniebnym czynie, kiedy to
zakrwawioną szatę Józefa nie przesyłają ojcu osobiście, lecz przez pośrednika (por. 37,32). To
milczenie teŜ stanowi o osobie Józefa, który wobec zagroŜenia ze strony braci, nie podejmuje z
nimi Ŝadnego dialogu i zamyka się w sobie.
Proponowana analiza Rdz 37 ma za cel „rozwiązanie tego nierozwiązanego konfliktu”. Dla
uczestników będzie to okazja, by poprzez pryzmat obcej dla siebie rodziny móc spojrzeć na relacje
wewnątrz własnej rodziny, ucząc się niejako na błędach innych rozwiązywania napięć
towarzyszących Ŝyciu rodzinnemu.
I. Etapy konfliktu w domu Jakuba
• Głośne odczytanie Rdz 37
• Metoda „alternatywnych tytułów”
• W grupach wyodrębnienie poszczególnych scen w Rdz 37
K
ONSPEKT SPOTKANIA
III. Czego zabrakło w domu Jakuba?
• Analiza Rdz 37,4.23-24.29-32
• Brak słowa jako podstawowa przyczyna napięć w rodzinie Jakuba
S
CENARIUSZ SPOTKANIA
I. Etapy konfliktu w domu Jakuba
II. Nierozwi
ą
zane konflikty w domu Jakuba
• Metoda „sieć relacji”
• Praca w grupach
• Określenie źródeł i rodzajów konfliktów w rodzinie Jakuba
3
• Głośne odczytanie Rdz 37
Uczestnicy spotkania odczytują jeden po drugim kolejne wiersze opowiadania
1. Analiza struktury Rdz 37
• Praca w grupach
• Podział tekstu Rdz 37 na sceny przy zastosowaniu „alternatywnych tytułów”
• Wprowadzenie
Tekst Rdz 37 w tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia pozbawiony jest śródtytułów. Naszym zadaniem
będzie wyodrębnienie kolejnych scen w tej narracji i nadaniem im odpowiednich tytułów. Zamiast
tytułu ogólnego proponowanego przez tłumaczenie („Józef sprzedany przez braci”) właściwszym
byłby tytuł: „Historia konfliktu w rodzinie Józefa”.
Scena charakteryzuje się jednością czasu i miejsca. Zatem w narracji kolejna scena będzie
wprowadzona np. zmianą miejsca dziejącej się akcji lub teŜ przesunięciem czasowym między
wydarzeniami. RównieŜ nową scenę moŜe wyznaczać pojawienie się lub zejście z planu jakiejś
postaci.
Obok scen występują w opowiadaniu ekspozycje. Ich cechą jest brak akcji. W jej miejsce
wchodzą informacje dla czytelnika, które są niezbędne dla śledzenia wątku opowiadania. Zatem do
ekspozycji naleŜy zaliczyć np. charakterystykę jakiejś postaci, równieŜ gdy ta przywołuje jakieś
wydarzenie z przeszłości odsłaniające jakąś prawdę o tej osobie.
Tytuły, jakie zostaną nadane poszczególnym scenom, nie powinny mieć charakteru opisowego,
lecz winny się swoim kształtem zbliŜyć do tytułu prasowego (chwytliwego, ostrego) zwracającego
na problem konfliktów w rodzinie Jakuba.
Sugestie dla prowadz
ą
cego
a) Przed przyst
ą
pieniem do lektury warto w kilku słowach wyja
ś
ni
ć
postacie głównych
bohaterów (Jakub, Józef, inni bracia, znaczenie szaty z długim r
ę
kawem, obecno
ść
kupców
izmaelskich, usytuowanie geograficzne opowiadania).
b) Ww. 1-4 nale
Ŝ
y uzna
ć
za ekspozycj
ę
, mimo
Ŝ
e pojawia si
ę
w niej opis pewnych działa
ń
(zachowa
ń
) członków rodziny Jakuba.
c) Sceny w znacznym stopniu koresponduj
ą
z akapitami obecnym w tek
ś
cie tłumaczenia Biblii
Tysi
ą
clecia (ww.5-11; ww.12-14; ww.15-17a; ww.17b-23; ww.23-28; ww.29-32a; ww.32b-35;
w.36).
d) Powy
Ŝ
sza propozycja podziału nie winna by
ć
jednak uczestnikom (grupom) narzucona. Wobec
ró
Ŝ
norodno
ś
ci propozycji uczestnicz
ą
cy w spotkaniu wci
ąŜ
na nowo s
ą
zmuszeni patrze
ć
na
przeczytany tekst. Prowadz
ą
cy za
ś
konfrontuj
ą
c propozycje b
ę
dzie miał za zadanie tylko ukazanie
jeszcze jednego spojrzenia na struktur
ę
tekstu, która jako zgodna z zało
Ŝ
eniami analizy narracyjnej,
pozwoli unikn
ąć
zbytniego rozdrobnienia tekstu.
e) Scena ww.23-28, mimo zmieniaj
ą
cych si
ę
czynno
ś
ci, wyznaczana jest przez jedno
ść
miejsca i
czasu (bracia s
ą
w tym samym miejscu w jednym czasie – nic nie mówi si
ę
o zmianie czy upływie
czasu).
f) Scena ww.29-32a opisuje reakcj
ę
braci po sprzedaniu Józefa. Okazuje si
ę
,
Ŝ
e Ruben nie
uczestniczył w transakcji sprzeda
Ŝ
y i b
ę
d
ą
c ponownie w
ś
ród braci rozpacza po utracie Józefa.
Pozostali braci w ogóle nie reaguj
ą
na jego lament, lecz s
ą
zaj
ę
ci usuwaniem
ś
ladu przest
ę
pstwa.
g) Scena w.39 jest tzw. „zakładk
ą
”, która zostanie przej
ę
ta przez pocz
ą
tek rozdziału 39.
• Alternatywną metodą analizy scen w Rdz 37 w perspektywie konfliktu w rodzinie Jakuba moŜe
być praca z komiksem zaczerpniętym z (zał. 5.1). zadaniem uczestników pracujących w grupach
jest ułoŜenie obrazków we właściwej kolejności i nadanie im odpowiednich tytułów, które
oddawałby etapy konfliktu zapisanego w Rdz 37.
4
2. Konflikty w rodzinie Jakuba z perspektywy XXI wieku
• Podsumowaniem tego etapu pracy będzie wysłuchanie „Prologu” z musicalu „Józef”
wykonywanego przez „Teatr ITP” z KUL.
• Wysłuchanie jej pod kątem następujących pytań: Jakie konflikty pojawiły się w rodzinie
Jakuba? Co było ich źródłem? Czy były one czymś niezwykłym, czy teŜ są one właściwe kaŜdej
rodzinie?
Sugestie do interpretacji piosenki
problemy przy wychowywaniu dzieci, rywalizacja mi
ę
dzy synami o pierwsze
ń
stwo mi
ę
dzy
synami, normalne spi
ę
cia mi
ę
dzy dzie
ć
mi w zakresie obowi
ą
zków domowych, Józef – oczko w
głowie ojca jako
ź
ródło wszelkich zazdro
ś
ci w rodzinie
II. Nierozwi
ą
zane konflikty w domu Jakuba
• Metoda „sieć relacji”
• Praca w grupach
• Określenie źródeł i rodzajów konfliktów w domu Jakuba
• Opis planszy: zapisane w rozsypce imiona: Jakub – Józef – Juda – Ruben – bracia.
• Wprowadzenie
Narastające problemy w rodzinie Jakuba były wynikiem nieuświadamiania sobie przez członków
tej rodziny problemów, które nienazywane i nierozwiązywane, tylko narastały i pogłębiały się,
prowadząc ostatecznie do akty przemocy ze strony braci na osobie Józefa. Te problemy były juŜ
częściowo nazwane podczas analizy struktury Rdz 37. Obecnie będzie chodziło o uchwycenie
zaleŜności między róŜnymi sytuacjami konfliktowymi w rodzinie Jakuba
Sugestie dla prowadz
ą
cego
a) Zadaniem uczestników jest ustalenie relacji, jakie zachodziły mi
ę
dzy tymi postaciami. Chodzi
przede wszystkim o ustalenie ich wzajemnych uczu
ć
, pragnie
ń
, zarzutów, jak te
Ŝ
o wskazanie
przyczyn napi
ęć
mi
ę
dzy nimi. Nast
ę
puje to poprzez poł
ą
czenie liniami odpowiednich podmiotów i
napisanie na tych liniach elementów, które ich ł
ą
czyły i dzieliły.
b) Istotnym jest zauwa
Ŝ
enie,
Ŝ
e w opowiadaniu pojawiaj
ą
si
ę
dwa trójk
ą
ty: Jakub – Józef –
bracia oraz Józef – Ruben – Juda. To uzmysławia,
Ŝ
e problemem nie jest wcale faworyzowanie
Józefa przez ojca, ale rywalizacja mi
ę
dzy bra
ć
mi o pierwsze
ń
stwo i przywództwo.
III. Czego zabrakło w domu Jakuba?
• Problem: czy ta historia mogła mieć inny przebieg?
• Analiza Rdz 37,4.23-24.29-32
• Formularz pytań „Przyczyna nierozwiązanych konfliktów w rodzinie Jakuba” (zał. 5.2)
Analiza Rdz 37,4.23-24.29-32
• Czego brakuje między uczestnikami tego dramatu rodzinnego?
• Co jest zaskakujące w postawie Józefa, gdy zostaje juŜ uwięziony i sprzedany?
• O czym świadczy gwałtowne przejście od rozpaczy Rubena do opisu
zacierania śladów zbrodni przez braci?
• Dlaczego bracia nie przynieśli osobiście ojcu zakrwawionej szaty Józefa?
• Podsumowanie
5
Ta historia potoczyłaby się inaczej, gdyby w tej rodzinie nie zabrakło słowa, wzajemnej
komunikacji, dialogu. Doświadczenie rodziny Jakuba uczy nas, Ŝe nie ma idealnej rodziny, Ŝe w
historię kaŜdej rodziny czy relacji międzyludzkiej wpisują się napięcia i konflikty. Rzecz jednak w
tym, Ŝe trzeba im stawiać czoła we właściwy sposób. Przede wszystkim poprzez dialog, poprzez
nazywanie rzeczy po imieniu, poprzez stawanie w prawdzie, poprzez wsłuchiwanie się w serce
drugiego. Brak słów pogłębia tylko nieporozumienia i sprawia, Ŝe strony konfliktu jeszcze bardziej
zamykają się w swoim wnętrzu, wchodzą w świat wyimaginowanych podejrzeń, nie mają wglądu w
sprawy, które dotykają i warunkują działanie drugiej osoby.
• Zakończenie
Modlitwą do Ducha Świętego o natchnienie do właściwych słów, które zbliŜają, a nie dzielą.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • styleman.xlx.pl

    		•